افکار ناخواسته و تکراری، احساسات عجیب، حساسیت های بیش از حد و وسواس گونه و رفتارهایی که بیمار احساس می کند، باید به صورت مکرر و پی در پی آنها را تکرار کند تا به آرامش برسد. این ویژگی‌ها جزء ویژگی‌های اصلی اختلال وسواس فکری-عملی هستند.
فرد مبتلا به اختلال وسواس فکری-عملی مجبور است تا رفتارهای وسواس گونه خود را اجرا کند تا از آسیب‌های فکری خود رها شود، اما این راحتی فقط به مدت کوتاهی است. عدم انجام روال وسواسی باعث ایجاد ناراحتی و افزایش اضطراب شدید در فرد می‌شود.
اختلال وسواس چیست؟
انواع وسواس به شکل افکار، تکانه‌ها یا تصاویر مکرر و مداوم در شخص بروز می‌کنند که باعث ایجاد احساسات ناراحت‌کننده مانند اضطراب یا انزجار در او می‌شوند.
بسیاری افرادی که از اختلال وسواس فکری-عملی یا اختلال وسواس جبری رنج می‌برند، آگاهند که افکار، تکانه‌ها یا تصاویری که در ذهنشان شکل می‌گیرند، افراطی و یا منطقی نیستند. اما این افکار، با وجود منطق یا استدلال، قابل حل نمی‌باشند.
اغلب افراد مبتلا به اختلال وسواس جبری، تلاش می‌کنند تا این اختلال را نادیده بگیرند یا آن را سرکوب کنند، یا از طریق فکر یا عمل‌های دیگر جبران کنند. وسواس فکری شامل نگرانی‌های افراطی درباره آلودگی یا آسیب، نیاز به تقارن یا افکار جنسی و مذهبی تابو است.
جبر عملی به چه معناست؟
رفتار جبری، کارهای تکراری یا اقدامات ذهنی است که شخص را در پاسخ به وسواس به اجبار می‌کشاند تا آن اقدامات را انجام دهد. هدف این اقدامات، جلوگیری یا کاهش احساس ناراحتی یا ترس است. در حالت‌های شدیدتر، تکرار مستمر این اقدامات ممکن است تمام روز زندگی بیمار را پر کند و موجب محدود شدن زندگی عادی او شود.
حضور احساس غم و ناراحتی در فرد نشان‌دهنده آگاهی او از غیرمنطقی بودن اقداماتش است. اگرچه انجام این اقدامات جبری موجب تسکین موقت از نگرانی در فرد می‌شود، اما افکار وسواس‌آمیز دوباره در یک چرخه تکراری به وجود می‌آیند.
اختلال وسواس فکری-عملی چه زمانی شروع می شود؟
شروع وسواس عملی اکثراً در بازه سنی ۷ تا ۱۲ سالگی رخ می‌دهد. در واقع، بیش از نیمی از افراد بزرگسالی که با این اختلال دست و پنجه نرم می‌کنند، اعلام کرده‌اند که نشانه‌های آن از دوران کودکی ظاهر شده است.
در کودکی، این اختلال بیشتر در پسران نسبت به دختران مشاهده می‌شود، اما در دوره جوانی، نرخ ابتلا به آن در زنان کمی بیشتر از مردان است.
علائم اختلال وسواس فکری (OCD) با گذشت زمان تغییر می‌کنند. به عنوان مثال، در کودکان، این اختلال با اصرار به شستن دست‌ها آغاز می‌شود، اما با پیشروی سن، شدت و گستره این رفتارها افزایش می‌یابد و به بررسی و بررسی مداوم می‌پردازد.
انواع وسواس‌ها:
– شستشوگرها:
افراد مبتلا به این نوع وسواس از آلودگی وحشت کرده و پیوسته در حال شستشوی هر اشیاء، حتی وسایل برقی نیز هستند.
– وارسی‌کن‌ها:
به منظور پیشگیری از خطرات، همیشه و به صورت مداوم همه چیز را چک می‌کنند، از جمله اطمینان از خاموش بودن گاز و قفل بودن درها.
– شک‌کننده‌ها:
با وحشت از اینکه چیزی درست نباشد یا حوادث ناگواری رخ دهد، افراد مبتلا به این نوع اختلالات دائماً در حال شک و تردید هستند و از ترس از تنبیه اجتناب می‌کنند.
– شمارش‌گرها و نظم‌دهنده‌ها:
همیشه به دنبال ایجاد نظم و ترتیب هستند. باورها و اعداد خرافی در مورد برخی رنگ‌ها، اعداد و ترتیبات جزئی از ویژگی‌های افراد مبتلا به این نوع اختلال هستند.
– احتکارکننده‌ها:
انجام کاری که منجر به دور انداختن چیزی شود، برای آنها احساس ناخوشایندی ایجاد می‌کند. افراد مبتلا به اختلال وسواس فکری-عملی هرچه که حتی از آن استفاده نمی‌کنند یا به نظر نیازی به آن ندارند، جمع‌آوری می‌کنند. این افراد ممکن است با اختلالات دیگری مانند افسردگی، اختلال استرس پس از تروما، خرید وسواسی، دزدی ناشی از بیماری روانی، اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD)، پوست‌کنی و اختلال تیک نیز دچار باشند.
علائم و نشانه‌های اختلال وسواس فکری-عملی به چند دسته تقسیم می‌شوند:
علائم وسواس فکری:
- احساس مسئولیت برای اتفاقات
- ترس از مبتلا شدن به بیماری
- نگرانی از احتمال عدم آگاهی از مشکلات بهداشتی
- ترس از تأثیر منفی بر دیگران
- نگرانی از اتفاقات ناپسند در آینده
- انزجار از بی‌خبری
علائم جسمی:
- درد قلب
- سرگیجه
- تپش قلب
- تنفس کوتاه
- گرفتگی عضلات
- تنگی نفس
نشانه‌ها در احساسات:
- اضطراب
- ترس
- غم
- خشم
- شرم
- گناه
رفتارهای جبری:
- خرید بیش از حد اشیاء و محصولات بهداشتی
- شستشوی مداوم دست‌ها برای انجام کارها و پخت غذا
- حمام افراطی
- شمارش مداوم
- نظم بخشیدن به اشیاء به شکل خاص (تقارن یا ترتیب خاص)
- تکرار کلمات زیر لب
- شک نسبت به صحت انجام کارها
- بررسی چندباره اطرافیان برای اطمینان از سلامت آنها
- پرهیز از لمس اشیاء، دستگیره‌ها و غیره
بیمار نسبت به چه مواردی حساس است و وسواس دارد؟
1. عملکرد ورزشی و تحصیلی:
– اضطراب نسبت به اجرای صحیح حرکات ورزشی.
– نگرانی درباره عملکرد در مسابقات یا تمرینات.
2. نمرات
– نگرانی وسواسی درباره نمرات و امتیازات در تحصیلات.
3. وقت‌شناسی:
– افراد ممکن است نسبت به مفاهیم زمانی حساسیت داشته باشند و از تاخیر و عدم دقت در زمان شگفت‌زده شوند.
4. تمرکز و سازماندهی:
– مشکلات در تمرکز و سازماندهی و نگرانی درباره جزئیات و جزئیات کوچک.
5. دوستی:
– ترس از ارتباطات اجتماعی و نگرانی درباره پذیرش اجتماعی.
6. زمان غذاخوردن:
– نگرانی در مورد نوع و مقدار مصرف غذا و رعایت الزامات بهداشتی.
7. وقت خواب:
– اضطراب در مورد ترتیب و کیفیت خواب.
8. بهداشت:
– ترس از آلودگی و نگرانی درباره بهداشت شخصی و محیطی.
وسواس فکری در چه سنی شروع می شود؟
وسواس فکری ممکن است در هر زمانی از زندگی، از پیش از ورود به مدرسه تا دوره نوجوانی، ظاهر شود. بالطبع، این اختلال می‌تواند در هر سنی رخ دهد، اما به طور کلی، اغلب در دو دوره زمانی زیر برای اولین بار ظاهر می‌شود:
– بین ۸ تا ۱۲ سالگی
– اواخر دوران نوجوانی و اوایل دوره جوانی
نتیجه گیری
افراد مبتلا به اختلال وسواس فکری-عملی در زندگی روزمره‌شان با چالش‌ها و مشکلاتی مواجه هستند که در ابعاد مختلف زندگی‌شان تأثیر می‌گذارد. این شامل عملکرد تحصیلی، ورزشی، ارتباطات اجتماعی، بهداشت، و حتی زمان‌بندی رویدادهای روزمره می‌شود. وسواس‌ها و حساسیت‌های زیاد در این زمینه‌ها می‌توانند زندگی روزانه را برای این افراد پیچیده کنند و به آنها نیاز به مدیریت مهارت‌های مقابله و درمان متخصصانه را ایجاد می‌کند.
دیدگاهتان را بنویسید